Mantarhaneye ne kadar kompost koymalıyım?

Mantarhaneye ne kadar kompost koymalıyım?

Günümüzde çoğu girişimcinin en çok üzerinde düşündüğü konulardan birisi kurduğu mantarhaneye kaç ton kompost koyması gerektiğidir. Aslında yapılan hesaplamalarda ne kadar çok kompost koyarsam o kadar çok kazanırım düşüncesi çok yanlıştır. Maalesef üreticilerimiz bu işe ilk başlarken nasıl daha çok kompost koyabilirim düşüncesini taşımaktalar.

Normal standartlarda 112 metrekare bir üretim çadırına maksimum 12 ton civarında kompost koyulması gerekmektedir. Bu tonajın üzerine çıkıldığında çadır içi hava sirkülasyonu zorlaşmakta ve doğal olarak kirli havayı atamadığı için verimleri düşmektedir. Yine bir yanılgı ise dilden dile dolaşan (%30, %35, %40 verim alıyorum, aldık, almış) gibi duyumlar ile hareket eden üreticilerimiz malesef mantar üretimi kazançlara ulaşamamaktadır.

Dünyada Marka Haline Gelen Porçini Mantarı

Sofralarımıza daha yeni yeni giren ve ülkemizde henüz yetiştiriciliği yapılamayan Porçini mantarı, halk arasında ayı mantarı, çörek mantarı veya bolet mantarı isimleriyle de bilinmektedir. Ülkemizde yaygın olarak yetişen porçini mantarının etli şapka kısmı, sap kısmından daha koyu renklidir. Islakken parlar ve hafif yapışkandır. Rengi değişken, kestane veya soluk kahverengidir.

Günümüzde mantar yetiştiriciliğinde zirvede olan istiridye mantarını büyük olasılıkla tüketimde geçmesi beklenen porçini mantarı şileliler arasında ‘kıtırdak’ ismi ile biliniyor. Şile’nin yöresel mutfağında büyük öneme sahip olan mantarın tencere yemekleri, tavası, ızgarası, böreği, pidesi yapılıyor. Pek çok farklı mantar türüne ev sahipliği yapan Şile’nin yerli halkı her yıl mantar zamanı aileleriyle birlikte mantar toplamaya çıkıyor. Şile’de toplanan mantarlar talep doğrultusunda tüm Türkiye’ye dağılırken, Şile halkının da yan gelir kaynağı oluyor. Eylül, Ekim ve Kasım aylarında özellikle meşe ağacının altında kendiliğinden yetişen porçini, orman sınırı boyunca gazeller üzerinde genellikle çok sayıda görülüyor. Hoş kokusu ve lezzetli tadı ile yenilebilen en iyi mantarlardan biri olan porçini, kurutularak, konserve veya turşu halinde saklanabiliyor. Porçini, Avrupa restoranlarında porsiyonu 15-20 eurodan satılıyor.
Şile’nin bir diğer ünlü ve lezzetli mantarı ise yörede "gelincik" diye bilinen ‘Sezar’ mantarı. Bölgede kendiliğinden yetişen lezzetli mantarın Sezar adıyla tanınmasının nedeni ise Roma İmparatoru Sezar’ın bu mantarı sadece kendi için toplatıp, halka yasaklatması.

İşçiliği bırakıp mantar üreticisi oldu.

Günümüzde artık birçok insan kendi işini kurmaya başladı. SAMSUN'un Atakum İlçesi'nde 27 yaşındaki Yunus İpekçioğlu, bir tanıdığının tavsiyesi üzerine yüksek gerilim hattı işçiliğini bırakıp eski bir ahırda istiridye mantarı üretmeye başladı. İpekçioğlu, 1 yılda yaklaşık 10 ton istiridye mantarı üretti.
Samsun'un Atakum İlçesi Kayagüney Mahallesi'nde oturan ve yüksek gerilim hattında işçi olarak çalışan, bekar Yunus İpekçioğlu, bir tanıdığının tavsiyesi üzerine 1 yıl önce istiridye mantarı üretmeye karar verdi. 60 metrekarelik eski bir ahıra içinde talaş olan mantar kompostolarını hazırlayan İpekçioğlu, mantar üretimine başladı. Başarılı olmasının ardından yüksek gerilim hattı işçiliğini bıraktı. İpekçioğlu, 1 yılda yaklaşık 10 ton mantar ürettiğini belirterek şöyle dedi:
"1 ay kuluçka, 1 ay da sarım dönemi oluyor. Ondan sonra hasadı topluyoruz. Mesela koparttığımız mantardan,15 gün sonra yeniden üretim yapabiliyoruz. Ortalama bir hasat döneminde 1.5 ton mantar alıyoruz. İstiridye mantarının toptan satışının kilosu 7-8 liradan, perakende de kilosu 10 liradan satılıyor. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi öğretim üyesi Prof.Dr. Ümit Serdar hocamızın tavsiyesiyle bu işe başladım. 60 metrekare bir alan için bana yaklaşık 12 bin TL maaliyeti oldu." İpekçioğlu, ürettikleri mantarı genellikle otellere sattıklarını ve toptancılar aracılığıyla İstanbul'a gönderdiklerini dile getirdi.

MANTAR MİSELİ NASIL ÇOĞALTILIR?

Eğer bir mantar üreticisi iseniz ilk miseli dışarıdan almak zorundasınız. Size aldığınız miseli nasıl çoğaltacağınızı anlatmak istiyorum.

GEREKLİ MALZEMELER
İki kiloluk şeffaf poşet
1 kg buğday
100 gr misel
Buğdayımızı bütün çöplerini ayıklayarak haşlıyoruz, haşlanan buğdayımızı soğutuyoruz ve elimizden geldiğince suyundan arındırıyoruz. Haşlanan buğdayımızı 5 e bölüp 1 paçasını poşetimizin alt kısmına yayıp üstüne kenarlara gelecek şekilde 25 gr misel koyup üstüne tekrar buğdayın ayırdığımız ikinci kısmını poşete serin üstüne yine kenarlara gelecek şekilde 25 gr miseli dizin bu işlemi en üstte buğday kalacak gibi bitirin.

Dizilim aşağıdaki gibi olmalıdır

200 gr buğday
25 gr misel
200 gr buğday
25 gr misel
200 gr buğday
25 gr misel
200 gr buğday
25 gr misel
200 gr buğday
Poşetin ağzını iyice bağlayın ve altından ve yanlarından temiz bir toplu iğne ile altından 5 delik , 4 yanıdan da 4 er delik olacak gibi delin bir yoğurt kabının içine iki üç kat kağıt havlu serip bu poşeti bunun içine koyun 20 -25 derece oda sıcaklığında 10- 15 gün durunca poşetin içindeki buğdayların beyazladığını göreceksiniz artık bu poşetteki buğdaylarda misel olmuştur. Bunlarla daha önceki yazımızdaki gibi istiridye mantarı yetiştirebilirsiniz .

MANTARIN FAYDALARI

Mantar Nedir:
Bizim mantar olarak topladıklarımız mantarın meyveleridir. Mantar esas olarak yer altında yada kütük veya benzerlerinin içinde yaşayan ince iplikciklerden oluşur (miselyum). Miselyum çoğu kez bir yıldan uzun ömürlüdür. Ancak meyvelerinin çoğu birkaç gün/hafta ömürlü olurlar.

Yararları Nelerdir: 
Tüm dünya üzerinde binlerce çeşidi bulunan mantar besin değeri yüksek bir gıdadır. Özellikle protein ve demir bakımından oldukça zengin bir besin olan mantarda, A, B, P, D ve K vitaminleri ile kalsiyum, potasyum ve fosfor da bulunmaktadır. Bağışıklık sistemini güçlendirir. Bedensel ve zihinsel gelişimi destekler. Mantar bol protein içerir fakat yağ oranı çok düşüktür. Bu sebeple diyet menülerinde sıklıkla kullanılır.

DOĞA VE MANTAR

Doğanın, 7 bin yıllık tarihi ve zengin yemek çeşitleriyle keşfedilmeyi bekleyen bir vaha Mantar dünyası. Özellikle İstiridye mantarı çiftlik konseptli tesislerde doğayla iç içe zaman geçirip, yetiştiricilik yapıp, lezzetli mantarlar dünyasına giriş yapabilirsiniz.

Doğa çok cömert, hepimize ve daha nicelerine yetecek kadar mantar var bu dünyada. Büyük şehir yorgunlarından kurtulmak hemde para kazanmak "Cennet gibi bir rüya değil mi?" diye soruyorsunuz değil mi? sorunun yanıtı hep olumlu, bizim işimizde yüzler gerçek anlamda gülüyor. En mutlu gülümseme yetiştirdiğiniz istiridye mantarlarınızı peşin paraya satığınızda sizin yüzünüze yerleşen gülümseme... Sizi anlıyorum bende, sizin geçtiğimiz yollardan geçtim, yıllarca birçok iş yaptım, ama yetmedi hep bir yanım eksik kaldı ve hayatımı değiştirdim. Yanlış anlaşılmasın hâlâ çalışıyorum, hem de çok. Denizli'de bulunan 2100 metrekare alan üzerine kurulu bir tesisi kurdum ve yönetiyorum. Türkiye'de çok sayıda tesis var. Bu tesisler genellikle çiftlik konsepti ile çalışıyor, küçük tesisler. Okul olma konseptli tesisimizde mantar yetiştiriciliği konusunda ders almanız mümkün.

TUVALET KAĞIDI RULOSUNDA İSTİRİDYE MANTARI YETİŞTİRMEK

Okul projesi olarak evde kolaylıkla yapabilirsiniz;
- Tuvalet kağıdını, rulo halde, bir tabağa yerleştiriyorsunuz,
- Üzerine kaynamış su döküyorsunuz. Suyu iyice emmesini sağlıyorsunuz.
- Rulo soğuduğunda, içindeki karton kısmı çıkartıyorsunuz, mantar tohumlarını bu boşluğa dolduruyorsunuz. (Hazır olarak satılan İstiridye mantarı  mantar tohumu kullanılabilir.)
- Soğuyan ve kültürü konan ruloyu kurumayıp nemli kalsın diye, strech filme sarıyorsunuz.
- 25 santigrat derecede karanlık bir yere bırakıyorsunuz.
- İki hafta bekletiyorsunuz. Üzerindeki tutkalımsı görünümlü kısımların oluşup oluşmadığını kontrol ediyorsunuz. Eğer oluşmuşsa buzdolabına koyup, 8-15 santigrat derecede 48 saat tutarak mantarların çıkması için şok etkisi yaratıyorsunuz. Daha sonra, 8-15 ‘C de yaklaşık olarak 3 hafta içerisinde istiridye mantarı meyvesini gözlemleyebilirsiniz. Bu sırada kurumaması için klorsuz su ile tuvalet kağıdı rulosunun nemli kalmasını sağlıyorsunuz.

Dikkat edilmesi gereken noktalar; İstiridye mantarı meyvesini verdikten sonra, yaprak kısmının uç kısımları tam olarak dışa doğru kıvrılmadan toplanmalıdır.  Dış tarafa döndüğünde mantar sporları havaya doğru yayılacağından kişilerde alerjik reaksiyonlara neden olabilir.  Bu durumlarda yüz maskesi kullanılması gerekebilir.

Kavak Mantarı Yetiştiriciliği

Kavak Mantarı Kompostu için Malzemeler

Kavak, Kayın, Meşe, Akçaağaç, Karaağaç, Okaliptüs, Kızılağaç, Ihlamur, Kestane, Gürgen, Söğüt, Yalancı Akasya vb. geniş yapraklı orman ağaçlarına ait köklü ya da köksüz kütükler Kavak yetiştirme ortamları olarak değerlendirilirken; lignin ve selüloz içeren tarımsal - orman sanayine ait tüm yan ürünlerin, kullanılan kompostlara uygun materyaller olduğu bilinmektedir.

Sap - Saman Ortamında Yetiştiricilik

Burada sap - saman, talaş, yaprak, dal vb. materyallerin Kavak mantarı yetiştiriciliğinde nasıl kullanıldığını açıklayalım.

Kavak Mantarı Yetiştiriciliğinde Kompost Hazırlanması

Materyaller 5 - 6 cm uzunluğunda kesilir ve azotlu gübreden Amonyum sülfat veya Üreden % 0,5 - 1 oranında eklenir ve % 1 - 2 oranında kireç ilave edilir. Kireç ilavesi, mantara toksik olan bütün maddeleri ortadan kaldırır ve mantar için gerekli enerjiyi sağlayan selülozu muhafaza eder ve PH'sını düzenler. Malzemeler ve gübreler iyice karıştırıldıktan sonra uygun rutubete gelinceye kadar su verilir ve bir piramit şekline getirilerek plastik bir örtüyle kaplanır. Bu şekilde Fermantasyonu sağlanır. İki gün sonra yığın karıştırılır ve tekrar 2 gün süre ile fermente edilir. Yine karıştırılır ancak bu defa % 1 Süper fosfat ve % 0,5 alçı eklenir. 1 - 2 gün sonra Kavak Mantarı kompostunuz pastörizasyona hazır hale gelir.

Kavak Mantarı kompostunun Pastörizasyonu

Kompostlarda değişik pastörizasyon yöntemleri kullanılmakla beraber yeni başlayacak amatör girişimciler için "sıcak suya daldırma" sistemi uygundur. Bunun için 200 litrelik varillerden yararlanılabilir. Varillerin her birine, iç hacmin 1/3’i yüksekliğinde demir ızgaralar konulmalıdır. Böylece varillerin 2/3’i hacminde tel örgü sepetlerin bu ızgaralardan daha aşağılara inmesi engellenir. Ayrıca varillerin kapaklarında birer adet baca ve termometre yuvası bulunursa iyi olur.

Sap saman ortamı kısmen kuru halde tel - örgü sepetlere doldurulur, su dolu varillere daldırılır. Varillerin kapakları kapatıldıktan sonra önceden hazırlanan bacaya özel pamuk tıkanır. Sıcaklığı ayarlayabilmek için "kalorifer kazanı termometreleri" kullanılabilmektedir. Su dolu varilin ısıtılması için önce odun, tutuşturulduktan sonra taş kömürü kullanılmasından iyi sonuç alınmaktadır. 

Artık materyaller 65-70°C'de 30 - 45 dakika bekletildikten sonra, kapaklar açılarak tel - örgü sepetler olduğu gibi varilden çıkarılır. Materyalin suyunu akıtılmasından sonra malzemenin 25 ± 1 °C'ye kadar soğuması beklenir.

Kompostun Torbalanması 

Kullanıma hazır kompost materyali daha sonra 10 kg'ı geçmeyecek şekilde polietilen plastik torbalara konulur. Üzerinde 0,5 cm çapında 10-15 adet delik bulunan plastik torbalar kullanılabilir.

Torbalanmış Kompostun Aşılanması (Mantar Tohumu, Misel Ekimi)

Aşılama işlemi steril buğday şişelerinin misel ile inokule edildiği yerde ya da serin ve açık havada yapılabilir. Pastörize edilen ortamın yaş ağırlığının % 4'ü kadar misel, homojenizasyon sağlamak amacıyla iç içe karıştırılarak torbaların ağızları pamuk iple sıkıca bağlanmaktadır.

Aşılanmış Kompostun İnkübasyonu (Sarım Evresi)

Aşılamadan hemen sonra torbalar karanlık bir odada 25-28 C'de inkübe edilirler. Kuluçka esnasında hava hareketi ve yüksek oranda Oksijen bulunmayan odalarda sarım süratle gerçekleşir. Havalandırma, bu dönemde günde sadece 1 kez en fazla 5 dakika süre ile yapılmalıdır. Toplam hava hacminin % 20'si kadar C02 ve % 85 - 90 nem ihtiva eden karanlık ortamda kompost torbalarının Miselyum gelişmesi için 15 - 20 gün gerekmektedir. Miselyum gelişmesi sonrası kuluçka odası iyi havalandırılmalı ve ışıklandırılmalıdır. Hava ve ışık alan Miselyum hızla besin depolayacak ve torba içerisinde meyveler oluşturmaya başlayacaktır. Bu aşamada torbaların ağzı aşağı doğru kıvrılarak, kesilerek veya yanlardan yırtılarak açılmalıdır. Şayet inokulasyonda Kavak Mantarı türü kullanılmış ise 3 haftalık inkübasyonu ilave olarak 1 hafta süre ile 5° C 'de tutulması verim ve erkenciliğe olumlu etki yapmaktadır. Buna Şoklama tesiri denir.